زهرا عباس نژاد

: سوره يوسف آيه 51 :
قَالَ مَا خَطْبُکُنَّ إِذْ رَاوَدتُّنَّ يُوسُفَ عَن نَّفْسِهِ قُلْنَ حَاشَ لِلّهِ مَا عَلِمْنَا عَلَيْهِ مِن سُوءٍ قَالَتِ امْرَأَةُ الْعَزِيزِ الآنَ حَصْحَصَ الْحَقُّ أَنَاْ رَاوَدتُّهُ عَن نَّفْسِهِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ

ترجمه فارسي :
الآن حق آشکار گشت!

ضرب المثل :
ماه زير ابر پنهان نمي ماند

English :
what was your business, women, ‘ he asked, ‘when you solicited joseph? ‘ ‘allah save us! ‘ they replied. ‘we know no evil against him. ‘ the governor’s wife said: ‘the truth has been discovered at last, i solicited him, he is among the truthful

سي‌ام ذي‌القعده مصادف با شهادت امام نهم شيعيان است. ايشان تنها امامي بودند که در کودکي به امامت و در جواني به شهادت رسيدند. امامي که بيشتر او را به واسطه فرزند امام رضا(ع) بودن مي‌شناسيم و اگر بخواهيم از سيره و زندگي‌نامه او تنها به اندازه چند جمله بگوييم حرفي براي گفتن نخواهيم داشت. به همين بهانه در اين يادداشت به بازخواني دو روايت و چند حديث از حضرت امام محمدتقي(ع) خواهيم پرداخت.

معروف‌ترين لقب امام محمدتقي(ع) جواد است. ايشان را به خاطر جود و عطاي فراوانش به اين نام مي‌خواندند. نامي که يادآور بخشش و احسان پروردگار است که در وجود امام تقي(ع) تلالو يافته است. در روايتي از زبان يکي از همسفران امام جواد(ع) درباره بخشش ايشان آمده است که روزي در کنار سفره غذا نشسته بوند و مشغول غذا خوردن بودند که مرد به امام مي‌گويد:«فدايت شوم! فرماندار شهر ما، يکي از دوستان و شيفتگان شما اهل بيت(ع) است. مأمورين او براي من ماليات نوشته و پرداختن آن برايم سنگين است. شما لطف کنيد و نامه‌اي براي او بنويسيد که با من مدارا کند.» امام در جواب او فرمودند:«من او را نمي‌شناسم.» مرد به حضرت فرمودند که ايشان يکي از محبين شما هستند و مطمئنا نامه شما براي من بسيار کارساز خواهد بود.

حضرت نامه‌اي با اين مضمون نوشتند:«اما بعد، حامل اين نامه به تو، نکته زيبائي را يادآور شد که تو به آيين پسنديده‌اي گرايش داري! مطمئنّاً تو در مقابل عمل نيک، پاداش نيکي خواهي داشت. به برادرانت احسان کن و بدان خداوند عزيز و جلال از ريزترين اعمال و رفتارت سؤال خواهد کرد.»

مرد سجستاني مي‌گويد که قبل از رسيدن من به سيستان، فرماندار از اين نامه باخبر شده بود و هنوز دو فرسخ به شهر مانده بود که به استقبالم آمد. نامه را از من گرفت و آن را روي چشمانش گذاشت.

پس از آن مرد مشکل خود را با فرماندار شهر در ميان گذاشت و ابراز کرد که توان پرداخت مالياتي را که او براي نوشته شده را ندارد. فرماندار دستور داد که مرد را از پرداخت ماليات معاف کنند. همچنين او از وضعيت اقتصادي خانواده مرد سجستاني پرس و جو کرد و دستور داد که به وضعيت معيشتي وي نيز رسيدگي شود. گفته مي‌شود تا وقتي که او در منصب فرمانداري سيستان بود از آن مرد مالياتي گرفته نشد و احسان و بخشش نيز نسبت به آن مرد هرگز قطع نشد.(1)

در روايتي ديگر درباره بخشش امام جواد(ع) از زبان محمدبن سهل بن يسع قمي مي‌خوانيم:«من در شهر مکه مجاور بودم. از آنجا به مدينه آمده و به حضور امام جواد(ع) رسيدم. در نظر داشتم که از آن امام عاليقدر در خواست کنم که به من لباسي به عنوان تبرّک عنايت کند، اما فرصت نشد و از محضرش خدا حافظي کرده و بيرون آمدم. پيش خود گفتم حالا که حضوراً نتوانستم خواسته‌ام را به آقا بيان کنم، پس طيّ نامه‌اي از محضر آن گرامي خواسته‌ام را طلب مي‌کنم.» او مي‌گويد نامه را نوشتم و به مسجد رفتم. اما در مسجد از دادن نامه پشيمان شدم. آن را پاره کردم و دور ريختم.

مرد از مدينه خارج شد، در همين حال پيکي از راه رسيد و به او لباسي را که در پارچه‌اي پيچيده بود تقديم کرد و گفت:«مولاي تو! اين لباس را برايت فرستاده است.» پارچه را باز کرد؛ دو لباس نرم و نازک بود، هديه‌اي ارزشمند از امام جواد(ع). لباس‌هايي که بعدها کفن آن مرد شدند.(2)

در اين بخش سه حديث کمتر خوانده شده از حضرت امام محمدتقي(ع) براي شما انتخاب کرده‌ايم. امام جواد(ع) درباره تاثير با تقوا بودن، بر قلوب مردم فرمودند:«هر که خود را به وسيله خداوند بي نياز بداند مردم محتاج او خواهند شد و هر که تقواي الهي را پيشه خود کند خواه ناخواه، مورد محبّت مردم قرار مي‌گيرد گرچه مردم خودشان اهل تقوا نباشند.»(3)

ايشان در حديث ديگري بر يادگيري علم و معرفت تاکيد کردند و از علم با عنوان وسيله‌اي براي کمک به دوستان و مونس انسان در تنهايي ياد مي‌کنند:«بر شما باد به تحصيل علم و معرفت، چون فراگيري آن واجب و بحث پيرامون آن مستحبّ و پرفايده است. علم وسيله کمک به دوستان و برادران است، دليل و نشانه مروّت و جوانمردي است، هديه و سرگرمي در مجالس است، همدم و رفيق انسان در مسافرت است و اَنيس و مونس انسان در تنهايي است.»(4)

امام جواد(ع) در توضيح معنا و مفهوم ادب توضيحي برخلاف آنچه در تصور مردم وجود دارد، بيان مي‌کنند:«مفهوم و معناي ادب از نظر مردم، تنها خوب سخن گفتن است که رکيک و سبک نباشد، وليکن اين نظريّه قابل توجّيه نيست تا مادامي که انسان را به خداوند متعال و بهشت نزديک نگرداند. بنابراين ادب يعني رعايت احکام و مسائل دين، پس با عمل کردن به شريعت [دستورات الهي و ائمّه اطهار (ع)]، ادب خود را آشکار سازيد.»(5)

غريب بود و غريبانه جان سپرد و نبود/ کسى به وادى غم، ياور امام جواد (6)

حضرت امام محمدتقي(ع) در آخرين روز از ماه ذي‌القعده به دست معتصم، خليفه ستمگر عباسي و پسر مامون به شهادت رسيدند. معتصم به وسيله سمي که در انگور تزريق کرده بود و ام فضل (همسر امام جواد(ع) و دختر مامون) آن را در کاسه‌اي مقابل امام گذاشت و بسيار از آن تعريف کرد، حضرت را در سن بيست و پنج سالگي مسموم و به شهادت رساند. مرقد مطهر امام جواد(ع) در کنار جدش امام کاظم(ع) قرار دارد. شهري که به همين دليل کاظمين ناميده مي‌شود.

پي‌نوشت:

1- تهذيب الاحکام، ج 6، ص 334

2- بحارالانوار، ج 50، ص 44؛ فتح الابواب، ص 243

3- بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۷۹، ح ۶۲

4- حليه الأبرار، ج ۴، ص ۵۹۹

5- ارشاد القلوب ديلمي، ص ۱۶۰

6-مصرعي از غزل محسن حافظي

پيامبر خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم :
خوشا چهره ‏اى که خداوند به آن مى ‏نگرد در حالى که از ترس خدا بر گناهى که کرده مى ‏گريد و جز او کسى از آن گناه آگاه نيست .

بحار الأنوار : 93 / 331 / 15 منتخب ميزان الحکمة : 78

با کانال تلگرا

حضرت آيت الله العظمي بهجت مي فرمود: براي پيدا کردن چيز گم شده، اين دعا خوانده شود، خوب است:
اللهم اني اسالک - يا مذکر الخير و فاعله و الامر به، - ان تصلي علي محمد و آل محمد، و تذکرني ما انسانيه الشيطان.
خدايا، اي به يادآورنده ي خير و انجام دهنده ي آن و فرمان دهنده ي به آن، از تو مي خواهم بر محمد و آل محمد او درود فرستي و آن چه را که شيطان از ياد من برده است، به يادم آوري.
هم چنين اين دعا براي به ياد آوردن چيزهايي که فراموش شده مؤثر است. روايتي نيز در اين باره از امام حسن عسکري (عليه السلام) نقل شده است.
هم چنين صلوات براي نجات از ازدحام مؤثر است. مرحوم آقاي زنجاني به درس شيخ ابوالقاسم قمي (رحمة الله عليه) مي رفته است، (و آقاي خميني (رحمة الله عليه) هم در آن شرکت مي کرد.) ايشان به آقاي زنجاني فرموده بود: فلان کتاب را بياوريد. کتاب ديگر را آوردند. ايشان فرمود: گفتم فلان کتاب را بياوريد.
سنقرئک فلا تنسي.
به زودي بر تو فرا خواهيم خواند، تا فراموش نکني.
چه استبعادي دارد که اين آيه نيز براي دفع فراموشي خوانده شود؛ زيرا که در روايت است:
خذ من القرآن ما شئت لما شئت.
هر بخش از قرآن را براي هر چه خواستي، بر گير و بهره مند شو.
و اين روايت، تذکر و نيسان را نيز شامل مي گردد. هم چنين به نظرم در روايت است که:
يستشفي به لکل داء.
با قرآن مي توان براي بهبودي هر بيماري توسل جست.
با داشتن قرآن و عترت و علماي معاصر باز اين قدر به آمريکا و شوروي گدايي مي کنيم، تا تفضيلا چيزي به ما بدهند. حاضريم صبح تا شام سر راه آنها بنشينيم تا پنج قِران به ما بدهند. صورت ظاهر ريال ها را مي بينيم، ولي باطن آن را که استعباد و نوکري است، درک نمي کنيم.

کتاب در محضر حضرت آيت ا…. العظمي بهجت – ص 113
محمد حسين رخشاد

عصر يعني زمان و روزگار و اين سوره مکي است. در اين سوره مي خوانيم:
سوگند به عصر. که هر آينه انسانها همه (غرق) در خسران و زيانند. مگر کساني که ايمان آورده و اعمال صالح انجام دادند و همديگر را به حق سفارش و به صبر و پايداري (در راه حق) توصيه کردند.
عصر به چه معناست؟ عصر به معني دوران و بخشي از تاريخ است. البته به بخش پاياني روز گفته مي شود. برخي مفسرين عصر در اين سوره را، عصر پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) دانسته اند، که دوران ظهور اسلام و غلبه حق بر باطل و دوره شکوفايي انسانيت و کمال بشريت است. هيچ زماني از نظر برکت و خير، به آن دوره 23 ساله که طي آن قرآن نازل شده است نمي رسد.
در برخي روايات نيز آمده است که: منظور، عصر ظهور حضرت مهدي (عليه السلام) است؛ عصري که حق بر باطل بطور کامل غالب و پيروز خواهد شد.
به عصر سوگند که انسانها غرق در خسرانند. خسراني عظيم که انسان در آن، تمام سرمايه خود، يعني وجود خويش را از دست مي دهد.
بسياري از ضررها قابل جبران است، اما وقتي خودت را از دست دادي هرگز نمي تواني جبران کني! وقتي عمر را تباه کردي و به آخر خط رسيدي، ديگر فرصتي براي جبران نداري. تمام سرمايه خويش يعني خودت را داده اي و هيچ چيزي به دست نياورده اي.
تنها يک گروه از اين خسران نجات مي يابند. مي داني چه کساني؟ آنها که اين چهار ويژگي را دارند:
1 - ايمان آورده اند.
2 - عمل صالح انجام مي دهند.
3 - يکديگر را به حق سفارش مي کنند.
4 - همديگر را به پايداري و استقامت در راه حق توصيه مي نمايند.
انتخاب اينکه از کدام گروه و دسته باشي با خود توست. مراقب باش تا از اهل خسران نباشي!

کتاب گلستان سوره‌ها – ص 207
محمدحسين جعفري