زهرا عباس نژاد

ضحي به روشنايي اوايل روز گفته مي شود. اين سوره مکي است. ضحي به معناي بلند شدن نور خورشيد است.
در آيات 1 تا 5 اين سوره خطاب به پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايد:
سوگند به روشنايي روز، سوگند به شب چون آرام گيرد، (که) پروردگارت تو را وا نگذاشته، و دشمن نداشته است
و همانا آخرت براي تو بهتر از دنيا است، و به زودي پروردگارت به تو عطايي خواهد بخشيد که خرسند مي گردي.
در شأن نزول اين سوره گفته اند: مدتي به پيغمبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) وحي نازل نشده بود. مشرکين، مرتب به آن به آن حضرت طعنه مي زدند که: خداي محمد او را رها کرده و بر او غضب نموده است.
طعنه ها و زخم زبان هاي پي در پي مشرکين موجب دل آزردگي رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) گرديد. از اين روي، آن حضرت به کوه حرا رفت و با خداوند با نجوا و راز و نياز پرداخت و از جهل مردم و کينه توزي دشمنان، به پرودگار خويش شکوه کرد. خداوند متعال جبرئيل را نازل و اين سوره را بر آن حضرت ابلاغ فرمود.
خداوند در اين سوره، پس از ذکر قسم هايي به رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) خطاب مي کند که: پروردگارت تو را وانگذاشته و هرگز بر تو بغض نکرده است؛ و قطعاً آخرت براي تو بهتر از دنيا خواهد بود و در آخرت پروردگارت به تو آنقدر عطا مي کند تا خرسند گردي.
در روايتي از حضرت علي (عليه السلام) به نقل رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) در مورد اين عطاي الهي آمده است که آن حضرت فرمودند: آنقدر از امتم شفاعت مي کنم که خداي تعالي خطاب مي کند: اي محمد، آيا راضي شدي؟ عرض مي کنم: بلي پروردگارا راضي شدم.
در ادامه، برخي از نعمت هايي که خداوند به پيامبر گرامي خويش ارزاني داشته است يادآور مي شود و در مقام دلجويي از آن حضرت مي فرمايد: مگر نه تو را يتيم يافت، پس پناه داد؟ و تو را سرگشته يافت، پس هدايت کرد؟ و تو را تنگدست يافت، آنگاه بي نياز کرد؟
پس (تو نيز به پاس اين نعمت ها) يتيم را ميازار، و گدا را از خود مران، و نعمت پروردگارت را بازگويي.

کتاب گلستان سوره‌ها – ص 182
محمدحسين جعفري