زهرا عباس نژاد

!
آنچه مي خوانيد گزيده ايست از سلسله درس‌هاي تفسير قرآن که توسط عالم فرزانه، آيت الله ضياء آبادي ايراد شده است. ايشان در درس تفسير آيات 61 تا 65 سوره مبارکه «اسراء» با اشاره به نافرماني شيطان از فرمان خداوند و وسوه‌هاي شيطان براي گمراهي انسان به تشريح ويژگي‌هاي سه موجود نامرئي پرداخت که در ادامه خواهيد خواند.

منشأ تکبر شيطان
جلسات گذشته عرض شد خداوند حکيم به خاطر مصلحت حکيمانه فرمان داد که ملائکه در مقابل حضرت آدم (ع) سجده کنند اما شيطان نافرماني کرد.
بشر از خاک است و شيطان از آتش؛ شيطان به خاطر اينکه عبادت زيادي کرده بود در رديف ملائکه قرار گرفت تا جايي که ملائکه فکر مي‌کردند شيطان از خودشان است، البته مقداري تکبر هم داشت. از وقتي که رياست‌طلبي و کبر در وجود کسي ايجاد شود قبلا شنيده بود که خداوند فرموده بود مي‌خواهم موجودي خلق کنم که در زمين رياست کند و خليفه من باشد. شيطان هم جوياي آن بود که خليفه خدا باشد اما وقتي آدم به اين سمت رسيد و قرار شد به آدم خاکي سجده کند از راه خداوند سرپيچي کرد.
شيطان از آتش و بنابراين سوزنده حيات است، آتش همه چيز را از بين مي‌برد اما انسان خاکي روينده است. نافرماني، شيطان را از درگاه خداوند راند و کم‌کم حالت انتقام‌گيري به خود گرفت و گفت که خدايا ديدي با من چه کردي؟ به من توهين کردي و آدم را به من ترجيح دادي. بعد به خداوند گفت از فرزندان آدم انتقام مي‌گيرم و اگر به من مهلت دهي که تا قيامت زنده بمانم اولاد آدم را ريشه‌کن مي‌کنم.

موجودات نامرئي که در قرآن از آن‌ها ياد شده است
ما در قرآن کريم مي‌بينيم سه نوع از موجودات نامرئي ذکر شده است؛ ملائکه، شيطان و جن. ملائکه موجوداتي شريف، بزرگوار و خيرانگيز هستند، شيطان‌ها مفسد، فتنه‌انگيز و دردسرساز هستند و جن هم مثل ما عقل، اراده و اختيار دارد و مکلف به تکاليف بندگي است، در بين آنها جهنمي، بهشتي، متقين و رياکار هم وجود دارد.
قرآن مي‌گويد: «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ. مَلِکِ النَّاسِ. إِلَهِ النَّاسِ. مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ. الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ. مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ» شيطان وسوسه‌گري است که گاه خود را عقب مي‌کشد و موجودي که انسان را وسوسه مي‌کند.
اولين گرد بدبختي غرور است که بر افراد مؤمن مي‌نشيند انسان طبعي دزد دارد که بدي‌ها را مي‌گيرد و به رنگ آن‌ها در مي‌آيد.
جوان‌ها بايد مراقب باشند که با خوب‌ها همنشين شوند. شيطان بسياري از جوانان پاک را به گناه مي‌کشاند؛ شيطان اسم فرد نيست. آنکه با آدم (ع) درافتاد ابليس بود. ابليس يعني مردود از رحمت. کسي هم که شيطنت مي‌کند، شيطان ناميده مي‌شود. در قرآن اسامي همه آنها آمده است. ما معتقديم اين موجودات نامرئي هستند.

پاداشي که خداوند به شيطان داد
شيطان نافرماني کرد و از خداوند مهلت خواست. پاداش عباداتش اين بود که تا قيامت زنده بماند. خداوند فرمود: حالا برو و تا قيامت به تو مهلت دادم و امکانات زيادي هم دادم. تو مي‌تواني در گوش، افکار، چشم و گوش انسان‌ها نفوذ کني، براي همين هم مي‌گويند شيطان در خون انسان جريان دارد.
حال سؤال پيش مي‌آيد چرا خداوند به او فرصت داد تا انسان را گمراه کند؟ اينها را ما نمي‌توانيم درست پاسخ دهيم چون خداوند حکيم است و همه تصميم‌هايش حکيمانه است.
شيطان هزاران سال عبادت خداوند را کرد اما با يک نافرماني از درگاه خداوند رانده شد. شيطان کبر به خدا داشت نه کبر به انسان. اين کبر خيلي بد است کبر به خدا لعنت ابدي مي‌آورد.
اين‌ها براي ما درس است اگر نافرماني کني انسان، تو هم شيطان مي‌شوي، شيطان که از اول شيطان نبوده است. خداوند به شيطان فرصت داد تا انسان‌ها به کمال برسند وقتي انسان‌ها پهلوان شدند و وسوسه‌‌هاي شيطان را به زمين کوبيدند به مقام بالا مي‌رسند.
شيطان نافرماني کرد و از خداوند مهلت خواست. پاداش عباداتش اين بود که تا قيامت زنده بماند. خداوند فرمود: حالا برو و تا قيامت به تو مهلت دادم و امکانات زيادي هم دادم. تو مي‌تواني در گوش، افکار، چشم و گوش انسان‌ها نفوذ کني، براي همين هم مي‌گويند شيطان در خون انسان جريان دارد.

انسان با رنج آفريده شده است
خلقت انسان‌ با رنج است با تنبلي نمي‌شود خداوند فرموده است. «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي کَبَد» بدون رنج به گنج نمي‌توان رسيد. از همان وقتي که نطفه بسته مي‌شود در شکم مادر اذيت مي‌شود به دنيا هم مي‌آيد گريه مي‌کند و رنج مي‌کشد بعد بزرگتر هم مي‌شود با رنج است و پير مي‌شود رنج‌ها بالاتر مي‌رود.
کاسه عقل آدم از بلوغ خوک شهوت و سگ غضب نجاست پيدا مي‌کند حکمي در فقه داريم که اگر سگ به ظرفي دهان بزند ظرف با آب پاک نمي‌شود بلکه بايد خاک پاک به آن ماليد. حال کاسه عقل آدم دم به دم نجس مي‌شود شهوت غضب در وجود ما بايد تربيت شوند.
هميشه نزد خداوند، خاکي باش. ظواهري انجام مي‌دهيم ، وضو مي‌گيريم، تيمم مي‌کنيم اما به آن‌ها دقت نمي‌کنيم.

رسيدگي به اعمال انسان پس از مرگ از نگاه امام سجاد(ع)
امام سجاد (ع) فرموده است: اي فرزند آدم بدان که خواهي مُرد. پس از مرگ برانگيخته‌ مي‌شود از خاک، تو را در پيشگاه خداوند نگه مي‌دارند و از تو سؤال مي‌کنند. اي مردم دنيا گذرگاه است و آخرت آرامگاه شما است اي انسان عاقل از گذرگاه توشه بردار تا زنده هستيد دل‌ها را از دنيا بيرون کنيد، قبل از اينکه عاقبت شما را از دنيا بيرون مي‌کنند. دلبسته به دنيا نباشيد خانه و تجملات به درد شما نمي‌‌خورد شما را تنها مي‌برند و مسئول هستيد.
مردمي که به زبان بگويند «اهدنا الصراط المستقيم» و از دين راه گريزان هستند بايد گم شده و در طوفان گرفتار شوند.